ŞIRNAK

Sınırlarının 4/1 Doğu Anadolu Bölgesi, 4/3′ü Güneydoğu Anadolu Bölgesinde bulunmaktadır. İlimiz kuzeyde Siirt, batıda Mardin, Kuzeydoğuda Van, doğuda Hakkari, güneyde Irak ve Suriye Devletleri ile komşudur. İlçeleri; Beytüşşebap, Cizre, İdil, Güçlükonak, Silopi ve Uludere’dir. İlimize bağlı 6 ilçe, 137 köy ve 64 mezra olmak üzere toplam 221 yerleşim birimi mevcuttur.

İlçelerimizin ilimize uzaklıkları şöyledir: Yüzölçümü :6904 Km Rakımı :1400 M. Cizre : 46 Km. Silopi : 75 Km. İdil : 75 Km. Uludere : 50 Km. Beytüşşebap :111 Km. Güçlükonak : 83 Km.dir. TARİHÇESİ: Çok eski bir geçmişe sahip olan Şırnak ilinin tarihi Katip Çelebinin 17.yy’da yazdığı “Seyahatname” isimli kitabına göre Nuh tufanı öncesine kadar dayanır. Bu rivayete göre Nuh’un gemisinin ilimiz sınırları içerisinde bulunan yüksekliği 2089 metreye kadar uzanan Cudi dağının tepesinde bulunduğu rivayet edilir. İlimiz genelinde Km kareye 45 kişi düşmektedir. İlimiz nüfusunun büyük kısmını Kürt nüfusu oluşturmaktadır. Az sayıda İdil ilçesinde Süryani nüfus bulunmaktadır. İlimizde, iklim koşulları ve dağlık arazi nedeniyle, yerleşim birimleri oldukça dağınık ve son derece elverişsiz bir durumdadır. Sık sık yaşanan terör olayları nedeniyle yöre halkı küçük yerleşim birimlerini terk etmek zorunda kalmıştır. İlimizin geçim kaynakları madencilik, sınır ticareti, küçük esnaflık ve kısmen de olsa hayvancılıktır.
2000 yılı itibariyle Türkiye toplam nüfusunun (67 845 bin) yaklaşık yüzde 10′u (6 604 bin) Bölge’de yaşamaktadır. Bölge’nin yüzölçümü de Türkiye’nin yaklaşık yüzde 10′nu (yüzde 9.7) oluşturmaktadır.
Temel hedefi, Güneydoğu Anadolu Bölgesi halkının gelir düzeyi ve hayat standardını yükselterek, bu bölge ile diğer bölgeler arasındaki gelişmişlik farkını ortadan kaldırmak, kırsal alandaki verimliliği ve istihdam imkanlarını artırarak, sosyal istikrar, ekonomik büyüme gibi milli kalkınma hedeflerine katkıda bulunmak olan GAP, çok sektörlü, entegre ve sürdürülebilir bir kalkınma anlayışı ile ele alınan bir bölgesel kalkınma projesidir. Proje alanı dünyanın en eski uygarlık merkezlerinden biri olup, Fırat ve Dicle havzaları ile yukarı Mezopotamya ovalarında yer alan 9 ili kapsamaktadır (Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Kilis, Mardin, Siirt, Şanlıurfa, Şırnak). Bölge, heterojon bir kültürel ve toplumsal yapıya sahiptir. Son yirmi yıllık dönemde, özellikle GAP uygulamalarının yarattığı etkiler sonucunda, Bölge’deki toplumsal ilişkilerde, aile kurumunda, birey ve grup davranışlarında, kır-kent ilişkilerinde, dış dünya ile kurulan bağlantılarda gözle görülen bir değişim yaşanmaktadır. Bununla birlikte Bölge genelinde, aşiret, toprak ağalığı vb. geleneksel yapıya bağlı düşünce, davranış, değer ve yargılar kalkınmanın ve toplumsal ilişkilerde niteliksel değişmenin hızını ve yönünde olumsuz yönde etkilemektedir.
Sayılarla GAP Bölgesi
Türkiye�nin gayri safi yurtiçi hasılasına GAP Bölgesi�nin katkısı % 4 kadardır. Bölge nüfusunun % 37�si kırsal alanda yaşamaktadır. 2000 yılı itibariyle nüfus artış hızı Türkiye genelinde % 1.8 iken aynı oran GAP Bölgesi�nde % 2.5�dir. Bebek ölüm hızı Türkiye ortalaması % 3.53, GAP Bölgesi�nde ise % 6�dır. Ortalama hane geliri Türkiye ortalamasının % 40�ı düzeyindedir. 2000 yılı itibariyle Türkiye genelinde okur-yazarlık oranı % 85.6 iken bu oran Bölge’de % 68.8′e düşmektedir. Okur-yazarlık oranının cinsiyetler arasındaki dağılımında da Bölge, Türkiye ortalamasının gerisindedir. Türkiye’de erkeklerin % 92.4′ü, kadınların % 78.7′si okur-yazarken, Bölge’de erkeklerin % 81.8′i, kadınların % 55.6′sı okur-yazardır. Bir başka deyişle bölge kadınının yarıya yakını okuma yazma bilmemektedir.
Ülke genelinde % 9.8 olan okul öncesi eğitim oranı Bölge’de % 2.1′e düşmektedir.
İlköğretimde okullaşma oranı ülke genelinde % 97.6 iken Bölge’de % 82.4′tür. Türkiye’de ortalama olarak 31 öğrenciye bir öğretmen, ortalama 42 öğrenciye bir derslik düşmekteyken, Bölge’de 43 öğrenciye bir öğretmen, 58 öğrenciye bir deslik düşmektedir. İlköğretimde cinsiyete göre okullaşma oranında Bölge, ülke ortalamasının gerisindedir. Türkiye’de kız çocuklarının ilköğretimde okullaşma oranı ortalama % 92.3 iken Bölge’de ortalama % 75.2′dir.
Türkiye’deki toplam 203 Yatılı İlköğretim Bölge Okulu (YİBO)’nun 45′i Bölge’de bulunmaktadır. Toplam 102.4 bin öğrencinin 25.4 bini Bölge’deki okullarda eğitim görmektedir. Bunların 4.4 bini (% 17.5) kız öğrencidir. Ayrıca Bölge’de 8 adet Pansiyonlu İlköğretim Okulu (PİO) bulunmaktadır. Bu okullarda 4.2 bin öğrenci eğitim görmektedir.
Türkiye genelinde 1999-2000 öğretim yılında taşımalı eğitime bağlı olarak taşınan 622 bin öğrencinin 40.1 bini Bölge’dedir. Bunların 12.3 bini kız öğrencidir.
Genel ortaöğretim kademesinde ülke genelinde % 36.6 olan okullaşma oranı, Bölge’de % 18.4′tür. 2000 yılı itibariyle Türkiye genelinde ortalama 18 öğrenciye bir öğretmen, ortalama 31 öğrenciye bir derslik düşmekteyken, Bölge’de ortalama 25 öğrenciye bir öğretmen, ortalama 40 öğrenciye bir derslik düşmektedir.
Mesleki ve teknik ortaöğretimde ülke genelinde % 22.8 olan okullaşma oranı, Bölge’de % 6.8′e düşmektedir. Türkiye’deki resmi mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarının % 5.6′sı Bölge’dedir.
2000 yılı itibariyle Türkiye’de bir hekime düşen nüfus 920, bir uzman hekime düşen nüfus 2098, bir pratisyen hekime düşen nüfus 1640 olmasına karşılık aynı oranlar Bölge için sırasıyla 2154, 5822 ve 3418′dir. Türkiye’de 10 bin kişiye düşen yatak sayısı 24.3 iken Bölge’de 13.1′dir.
Kadın ve çocuklara yönelik ana-çocuk sağlığı ve aile planlaması hizmetleri Bölge’nin pek çok yerleşiminde yetersizdir. Kırsal yerleşim birimlerinin dağınıklığı ve Bölge’ye özgü doğa koşulları da sağlık hizmetlerindeki yetersizliği artıran bir etmendir. Temel sağlık hizmetlerinin sunumunda çok önemli bir işlevi bulunan, özellikle kırsal kesim sağlık ocakları ve sağlık evlerinin büyük bölümü hizmet dışıdır.
Bölge’de kırsal alan yerleşmelerinin % 28′i susuz, % 12′si ise yetersiz içme suyuna sahiptir..

ŞIRNAK’IN TARİHÇESİ

şırnak, 18 Mayıs 1990 tarihinde il olma ile tarih sahnesinde ikinci kez gündeme oturdu. Hz. Nuh (AS) tarafından Tufan öncesi kurulduğu söylenen Cizre, ikinci kez Nuh ve oğulları tarafından inşa edilirken şırnak yazlık ve yayla olarak inşa edilmiştir. Nuh ve oğulları yılın iki-üç ayını Cizre’nin kızgın sıcağından korunmak için şırnak’ta geçirirlerdi. şırnak kelimesi bazı tarihlere göre “şEHRi NUH” tan türetilmiştir. Guti, Babil, Med, Asur, Pers, Sasani islam imparatorluğu, Emevi, Abbasi dönemlerinden, şırnak Cizre’ye bağlı iken Cumhuriyet döneminde Siirt iline bağlı bir ilçe haline gelmiştir. şırnak topraklarında bir çok uygarlıklar kurulmuş, bu topraklar buğdayın ilk kullanıldığı, Tekerleğin, yazının bulunduğu ve kullanıldığı medeniyetleri içinde barındırmıştır.

19800 yıllık bir geçmişi olan Tufan olayı şırnak ili sınırlarında bulunan Cudi dağında noktalandığndan bütün dünya insanlarının ikinci beşiği şırnak ve Cizre olmaktadır. Hz. Nuh Peygamber’in türbesinin Cizre’de oluşu, Cizre surlarının gemi şeklinde olması, Gut, Babil, Asur Kitabeleri ve kabartmaları bunu kanıtlamaktadır. Ayrıca yüce kitabımız Kur’an-ı Kerim’in Hud Suresinin 44. ayeti açıkça Tufan-Nuh gemisinin Cudi Dağında durduğunu yazmaktadır.

şırnak ili tarihte bir çok önemli devletin başkentini kendi topraklarında barındırmıştır. Birinci Babil devletinin başkenti BABiL(Kebeli Köyü) Cizre sınırları içindedir.

Guti ((GUDİ) imparatorluğunun başkenti olan BAJARKARD, Silopi ilçesi topraklarındadır.

Coğrafi Konum:şırnak ili topraklarının batı kesimi, Güneydoğu Anadolu Bölgesinin Dicle bölümünde yer alır. Öteki yarısı da Doğu Anadolu Bölgesi sınırları içerisinde kalan ilin toplam alanı 7. 152 Km² dir. il Batıda Mardin, Kuzeyde Siirt, Kuzeydoğuda Hakkâri illeri, Güneyde de Irak ve Suriye ile çevrelidir

iklim: şırnak ilinde iklim yörelere göre farklılık göstermektedir. ilin yüksek kesimlerinde, Doğu Anadolu’nun sert kara iklimi, diğer kesimlerde ise karasal iklim hâkimdir

Dünden Bugüne şırnak
Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin en doğu ucunda yer alan şırnak, 18 Mayıs 1990 tarihinde, Siirt’in şırnak ve Güçlükonak; Mardin’in idil, Cizre ve Silopi; Hakkari’nin Uludere ve Beytüşşebap yerleşimlerini alarak il olmuştur. 19800 yıllık bir geçmişi olan Tufan olayı şırnak ili sınırlarında bulunan Cudi Dağında noktalandığından bütün dünya insanlarının ikinci beşiği şırnak ve Cizre olmaktadır. Hz. Nuh Peygamberin türbesinin Cizre’de oluşu, Cizre Surlarının gemi şeklinde olması, Ayrıca yüce kitabımız Kur’an-ı kerimin Hud süresinin 44. ayeti açıkça Tufan-Nuh gemisinin Cudi Dağında durduğunu yazmaktadır. Hz. Nuh (AS) tarafından Tufan öncesi kurulduğu söylenen Cizre. ikinci kez Nuh ve oğulları tarafından inşa edilirken şırnak yazlık ve yayla olarak inşa edilmiştir. şırnak kelimesi bazı tarihlere göre “şEHRi NUH”tan türetildiği söylenmektedir.

GİYİM VE KUŞAM
şırnak ve ilçelerinde genel olarak erkeklerin giysisi şal-şepik, kadınlarınki ise fistan (Entari) dir.Ancak gün geçtikçe bu giysilerin yerini,takım elbiseler ile diğer kadın giysileri almaktadır.Yaşlı erkekler ile orta yaşlılar daha çok şalvar ve ceket giyerler.Fakat yeni de şırnaklıların vazgeçemediği giysi şal-şepik tir. şal-şepik,çok ince tiftik ipliğinden, şırnak ve çevresindeki ustalarca dokunmakta ve özel bir stilde diktirilip giyilmektedir. şal-şepik,yelek ve şelema olmak üzere dört parçadan oluşur.Ancak altta giyilen ve fanila yerine geçen kırasta giyilip bunun kol ucuna iliştirilmiş levendi denilen bir parçası daha bulunmaktadır.

şal,geniş boru paçalı olup,pantolon yerine giyilir.Gömleğin üstüne şapik denilen parça giyilip,bele şeleme denilen geniş ve kalın bir kuşak bağlanır.Daha sonra yelek giyilerek kıras (Fanila) nın kol ucuna bağlı levendi (Bilek Kuşağı) bilek üzerine sarılır,başa da ya kefi veya şapka giyilir.

Kadının genel giysisi ise fistan (Entari) olup,paçası ayak bileklerine kadar uzanır.Genel olarak kadife,çemçem denilen kumaş veya diğer değerli ithal kumaşlardan dikilir.Göğüs kısmı hafif açık olup,alta giyilen ön kapama kısmı fistolu ve ucu nohut büyüklüğünde bağlanmış rengarenk kumaş parçaları ile bezenmiş bir yelek giyilir.Yine alta giyilen ve kıras denilen uzun alt eteğin koluna iliştirilmiş levendiler,fistan üzerinden kol bileklerine sarılır.Bele ise ince kumaş bağlanır.Kadınlar başlarına kıtan denilen uzunca bir tülbent bağlarlar.Kıtan denilen tülbentte boncuk ve fistolarla süslenir.Bundan başka göğüs üzerine çeşitli altın çerçeveli süs taşları takarlar.Kulaklarına bergahar denilen,boğazdan birbirine bağlı küpeler, tetreme veya semek denilen gerdanlık ve diğer ziynet eşyalarını takarlar.Burunlarına ise hızma takarlar.Kadınların kullandığı hicol,serkezi,hırhal gibi diğer takılar da vardır.